კვოტირება და 16-დან 18 წლამდე პირთა ქორწინებაზე თანხმობის წესის ცვლილებებით გამოწვეული პროცესები - ქალთა კომიტეტის პოზიცია

„გერმანია, როდესაც კაიზერი გადააგდეს, გამოცხადდა ბურჟუაზიულ რესპუბლიკად. პარლამენტში შევიდა 36 ქალი, მაგრამ არცერტი მათგანი არ იყო კომუნისტი. 1919 წელს, ინგლისში, ქალი პირველად იქნა არჩეული პარლამენტის წევრად, მაგრამ ვინ იყო ის? ეს იყო ქალბატონი-მიწათმფლობელი და არისტოკრატი. მაგრამ რა სარგებლობა აქვს მუშა ქალებისათვის ამ უფლებებს ბურჟუაზიული პარლამენტის ფარგლებში? არანაირი.სანამ ძალაუფლება კაპიტალისტების და კერძო მესაკუთრეების ხელშია, არცერთი პოლიტიკური უფლება არ დაიცავს მშრომელ ქალებს, იმ ტრადიციული ყოფისგან, რომელშიც ქალებს  მონური პოზიცია აქვთ  ოჯახსა და საზოგადოებაში.“

ალექსანდრა კოლონტაი

თვითორგანიზების ქსელის ქალთა კომიტეტის პოზიცია კვოტირებასთან და 16-დან 18 წლამდე პირთა ქორწინებაზე თანხმობის წესის ცვლილებებით გამოწვეულ პროცესებთან დაკავშირებით

გავრცელებული განმარტებით, კვოტა წარმოადგენს კანონით განსაზღვრულ ნორმას პოლიტიკურ ინსტიტუციებში, საკანონმდებლო თუ აღმასრულებელ ხელისუფლებაში ქალთა მონაწილეობის გასააქტიურებლად, ამ იდეამ უნდა დაიცვას ქალები პოლიტიკური იზოლაციისგან.  გაეროს 1990 წლის ქალთა მდგომარეობის გაუმჯობესების რეკომენდაციის თანახმად, 30%იანი კვოტა ჩაითვალა ეგრეთწოდებულ „კრიტიკულ მასად“ რაც დირექტიული ხასიათის მინიმალურ მოთხოვნას წარმოადგენს სახელმწიფო სტუქტურების დაკომპლექტებისთვის. ესაა მოკლე შინაარსი იმ ევროპული მონაპოვარისა რომელიც დღემდე თანასწორობისა და დემოკრატიის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ლაკმუსად ითვლება. თუმცა საინტერესოა, რამდენად აქვს კვოტას, როგორც მექანიზმს, რეალური შედეგები ამ მხრივ.

მუშა ქალების გაფიცვა სიტროენში, 1930-იანი წლები.

უკანასკნელ წლებში აქტიურად მიმდინარეობს მსჯელობა საქართველოს ევროპულ ოჯახთან დაახლოებისა და მის ორგანულ ნაწილად გახდომის შესახებ,  იზრდება საერთაშორისო ორგანიზაციებისგან რეკომენდაციული ხასიათის მითითებები. ერთ-ერთი მსუყე საკბილო თემა ქალთა უფლებები გახდა. თავისი არსით, ერთ-ერთი ყველაზე ეგალიტარული და მასობრივი მოძრაობა, რომლის ისტორიული მიზანი ქალთა ემანსიპაცია იყო, ჩანაცვლდა NGO აქტივიზმის საკვლევ მასალაზე დაყრდნობილი, ზედაპირული უფლებრივი დამუშავების მეთოდით განსაზღვრული  საერთაშორისო ხელშეკრულებებით გათვალისწინებული სარეგულაციო საკითხით. ზემოთ მოხმობილი განმარტებებით, კვოტა შესაძლოა სასარგებლოდ გვესახებოდეს, უფრო სწორად, კვოტისგან გარკვეული სარგებელი მართლაც შეიძლება მივიღოთ, მაგრამ მთავარი კითხვა იმაში მდგომარეობს, არის თუ არა კვოტებისთვის ბრძოლა და მსგავსი აქტივიზმი თანამედროვე ულტრალიბერალურ კაპიტალისტურ მსოფლიოში პროგრესული თავად იმ იდეის წინაშე, რასაც ქალთა ემანსიპაცია ქვია და რასაც ემსახურებოდა ყველა პროგრესული მოძრაობა ჩაგრულთა გათავისუფლებისათვის.  როცა ისტორიას ქვემოდან წავიკითხავთ, კვოტას დავინახავთ,  როგორც ჩაგვრის ერთ-ერთ მოქნილ და დახვეწილ ფორმად, რომელიც კაპიტალიზმის მოქნილობასთან და დახვეწასთან ერთად ვითარდება. კაპიტალიზმის, რომელიც თავის საზღვრებში აქცევს ერთი შეხედვით მის წინააღმდეგ მებრძოლ ნარატივებს, დაახლოებით ისე,  როგორც კულტურა იწოვს კონტრ-კულტურას და ხდის მას კულტურის ნაწილად, ლიბერალური დღის წესრიგი აქცევს ქალთა პოლიტიკური აქტივობის თემას თავის კერძო საქმიანობის სფეროდ და ამით უფრო და უფრო აშორებს მას მისივე შინაარსისგან - ემანსიპატორული შინაარსისგან, რომელიც, როგორც ცნება, სიმპტომატურად უფრო და უფრო ნაკლებად გვხვდება ქალთა საკითხების გარშემო აქტივიზმში.  

კვოტას შეეძლო მოეტანა გარკვეული სარგებელი საზოგადოებრივი, საერთო კუთხით  როგორც ქალებისთვის, ისე სხვა ჩაგრული ფენებისათვის, მაგრამ ისტორიული გამოცდილება ამტკიცებს, რომ ის ვერ ასრულებს ამ ფუნქციას  და გარდა იმ ქვეყნებისა, სადაც სოციალური დაცვის ძლიერი სისტემები არსებობს და კვოტას გააჩნია რეალური საფუძველი, მან უბრალოდ გადაფარა უთანასწორობის სიმწვავე,  ისევე, როგორც სამართლებრივი ჩარჩო საზოგადოებრივად ვერ უზრუნველყოფს ძირეულად შეცვალოს სურათი და მხოლოდ ადმინისტრაციულ დონეზე ინარჩუნებს "მარეგულირებლის როლს", რადგან თავისი ვიწრო  პერსპექტივით ის ვერ მოიცავს ისეთ დიალექტიკურ საკითხებს როგორიცაა ადამიანების სოციალური ცხოვრება , ძალაუფლებრივი ურთიერთობების მიერ მოტანილი საზოგადოებრივად პარაზიტული შედეგები, უთანასწორობა და ასე შემდეგ. 

 გარემოება, რომ კვოტა იმეორებს ქცევას, რაც ყოველგვარ დაქვემდებარებულს ახასიათებს დომინანტურის მიმართ, და დომინანტურს მისი საწინააღმდეგოს მიმართ, არის ცალსახად ისტორიული ფენომენი.  ამიტომ, მათთვის, ვინც დღეს ჯერ კიდევ ცდილობს პროგრესული როლი შეასრულოს ქალთა გათავისუფლების ისტორიულ ბრძოლაში, მსგავსი ფემინისტური ეგიდით შეფუთული მექანიზმები არამხოლოდ უმოქმედო, არამედ მიუღებელია, რადგან მათი კვლავწარმოება ემსახურება რეალური პრობლემის კიდევ ერთხელ გადაფარვას - თუ პრივილეგირებული ქალები რაოდენობრივად გაუთანაბრდებიან კაცებს იქ, სადაც ძალაუფლების ცენტრებია, მაშინ აღარავინ იდარდებს მათზე, ვინც საერთოდ ვერ ახერხებს, იქცეს პოლიტიკურ სუბიექტად.

ამასთან ერთად, დასავლური დემოკრატია ისე მუშაობს ჩვენისთანა ქვეყნებისათვის, როგორც ამერიკული და ევროპული ფემინიზმი არაამერიკელი და არაავროპელი ქალებისათვის. კონტექსტის უგულებელყოფით, ეს ველი გაძლევს მრავალ რეკომენდაციას, რის მეშვეობითაც უფრო და უფრო გაიდენტიფიცირებს როგორც ველურს, ხოლო თვითონ იმყარებს ცივილიზებულის სტატუსს.  ელიტარული ჯგუფების მიერ დასახული ემანსიპაციის გზები  როგორც წესი, არასდროს ემსახურება იმ ჩაგრული ჯგუფების ინტერესებს, რომელთა რეპრეზენტირებასაც ცდილობს. ჩაგრულობის მდგომარეობის ერთერთი სპეციფიური მახასიათებელი სწორედ ისაა, რომ დომინანტური დისკურსიდან იგი მუდმივად უკუდგებულია, რაც შეუძლებელს ხდის ჩაგულის მხრიდან საკუთარი ჩაგვრის არტიკულაციას, რასაც შესაბამისი მატერიალური საფუძველი აქვს - მარტივად რომ ვთქვათ, ჩაგრული ვერ იქნება ჩაგრული, თუ მის „ჩაგრულობას“ (სპეციფიურ ყოფით და სოციალურ მოცემულობას) დომინანტური დისკურსი არ დევნის. შესაბამისად, ემანსიპაციის ცენტრალური ნარატივი/ იდეა- არის არა ჩაგვრის შესახებ, არამედ ჩაგრულის მიერ საკუთარი ჩაგვრის  თხრობის შესახებ, რაც შემდგომში საფუძველს იძლევა რეალური ბრძოლის დასაწყებად. ელიტური ჯგუფები არ აღიარებენ ჩაგვრის იმ მექანიზმებს, რომლებზეც დაშენებულია პატრიარქალური  ლოგიკა და თავადაც იღებენ ბენეფიტებს ამგვარი მჩაგვრელი მოცემულობისგან. მათთვის ცნებები დისკრიმინაცია, სუბორდინაცია და ჩაგვრა არსებობს, თუმცა  წინააღმდეგობაში არიან ექსპლუატაციის, როგორც ისტორიული კატეგორიის აღიარებასთან. ლიბერალური რიტორიკის მთავარი მახასიათებელი ქალთა ჩაგვრის ფრაგმენტული აღწერაა, სადაც გათიშულია ერთმანეთისგან ეკონომიკური,  სოციალური, პოლიტიკური და კულტურული ფაქტორები. კაპიტალიზმისა და ლიბერალური ფემინიზმის "ქორწინება" წარმატებულად შედგა. მხოლოდ კულტურული კლიშეების მორღვევისკენ მიმართული „მეამბოხე“ მცდელობები კაპიტალიზმისთვის სწორედაც რომ ხელსაყრელია, რადგან ამის ფონზე მასობრივად გახდა შესაძლებელი ქალის, როგორც სამუშაო ძალის ათვისება. ექსპლუატაციის არსებულ ფორმებს კიდევ ერთი, ქალთა, როგორც მშრომელთა ექსპლაუატაცია შეემატა. მეინსტრიმ ფემინისტური დისკურსი დუმს შეჯიბრებითობის ლოგიკაზე, კაპიტალიზმის კრიტიკაზე. ისინი არც განათლების ელიტური ფორმების,არც ნების თავისუფლების ვულგარული იდეის და არც ჩვენი ქვეყნის სოციალური ფონის კრიტიკას აწარმოებენ. ვერავინ უარყოფს იმ ფაქტს, რომ ამ სოციალურ რეალობაში განათლების მიღება, როგორც უფრო მაღალი სოციალური მობილობის განხორციელების შესაძლებლობა, ფუფუნებაა.  მოსახლეობის 60%მდე არის თვითდასაქმებული, რომელიც შენიღბულია უმუშევრად, რაც თავის მხრივ იწვევს ვალის მაღალ მაჩვენებელს. ამ რეალობაში, დასაქმებული ქალები არიან სამმაგად ექსპლუატირებული, როგორც ოჯახში , ისე შრომის ბაზარზე და სამუშაო ადგილებზე გენდერის ნიშნით. ის, ვისაც სოციალური სტატუსი და უნარები უპირობოდ უწინასწარმეტყველებენ ადგილს პარლამენტში, ვერ იქნებიან რეპრეზენტატული იმ კლასისა, რომელლის ჩაგვრაზეც დგას  მათი ბენეფიტები. ქართველი კაცების დუმილი და ნაკლები მხარდაჭერა  კი კვოტებთან დაკავშირებით კი გაკრიტიკებულია ვულგარული არგუმენტებით. ეს არგუმენტები ხშირ შემთხვევაში არასოლიდარულ მიმართებებს ამძაფრებენ, ხელს უწყობს სქესთა შორის ანტაგონიზმის გაღვივებას, რისი მთავარი საფრთხეც ისაა, რომ  ეს ანტაგონიზმი ისევ დაბალი კლასის ქალებსა და კაცებში ინერგება. როდესაც პროცესები ბუნებრივად და ავთენტურად ვითარდება სოციალური დინამიკის მსვლეობაში, ანუ კანონზომიერად და მიზეზშედეგობრივად, დაბალი ფენები რომლებიც ძირითადად მონათლულია ხოლმე როგორც კონსერვატიული ძალები, თავიანთ სოციალურ გამოცდილებაში ხვეწავენ სხვადასხვა მექანიზმებს, იბადება პროგრესული მოძრაობები და ახალი პოლიტიკური სუბიექტები, მაგრამ ჩვენნაირ ქვეყანაში, რომელიც პერესტროიკის შემდეგ განვითარებული ეკონომიკების ქვეყნების ტიპიურ კოლონიებად გვევლინება, ეს პროცესები შემოდის გარედან პროექტების სახით, რომლებიც ხდება ტრაფარეტული და შინაარსობრივად ცარიელი, ზედაპირული და ხშირად ვულგარული.

როცა ლიბერალური დღის წესრიგის მიმდევარი ორგანიზაციები და ჯგუფები იწყებენ ამ პროექტების ხელოვნურად დაგეგმვას და ქვეყანაში იმპლემენტირებას, მათ გარკვეული წინააღმდეგობები ხვდებათ დანარჩენი საზოგადოებისაგან. ნაცვლად იმისა, რომ მოხდეს ამ წინააღმდეგობების მიზეზების გამოძიება, ისინი უპირობოდ ინათლებიან როგორც ანტიპროგრესულ ძალებად, რადგან ამ ლიბერალურ პროექტებს დომინაცია და მონოპოლია გააჩნიათ "პროგრესულ აზრზე". თუმცა ისტორიულად, არსად არ ვითარდებოდა საზოგადოება (მისი ფართო და არა ვიწრო , ელიტების გაგებით) მსგავსი პროექტებით, არამედ პირიქით , სწორედ თავად ისინი, ვის რეპრეზენტაციასაც ცდილობენ ხოლმე, თავად პოულობდნენ მათი მოცემულობისთვის ადეკვატურ ნაბიჯებს პრობლემების გადაჭრისა - ქირურგიული ჩარევების ნაცვლად თანმიმდევრული პროცესებით. შესაბამისად, ამ ანტაგონიზმს არ გააჩნია რეალური საფუძველი, გარდა იმისა, რომ ლიბერალურ პროექტებს არ უნდა გადაეღობოს გზაზე არავითარი განსხვავებული აზრი.

ქალების მოძრაობები კი ვერ გახდება წარმატებული, თუ ისინი თავიანთი აქტივობით მოსპობემ საპირისპირო სქესთან ერთობლივი ბრძოლის პერსპექტივების გაჩენის შესაძლებლობას, რაც აუცილებელია სხვა, საერთო საზოგადოებრივი მდგომარეობის გამოსასწორებლად, რომელთა გამოუსწორებლობაც, სხვადასხვა საზოგადოებრივ უბედურებებთან ერთად, სწორედ ქალთა ემანსიპაციის სერიოზული წინაღობა გახდება.

თუ ბეტი ფრიდანისეული ქალი არის ქალი, რომელიც ძალაუფლებაში ეცილება მის ძალაუფლებრივ ძმასა და მამას, ეს ქალი მუდმივად უცხოდ რჩება სხვა კლასის ან რასის ქალებისა და მამაკაცების მიმართ, რაც არანაირად არ არის  ეგალიტარული მიზნებით ნაკარნახევი. პირიქით, ეს  იმეორებს პატრიარქალურ ლოგიკას. ასეთი ქალის სახეხატია წარმატებული, ძლევამოსილი, პატრიარქალური (ბურჟუა) მამაკაცი, რომლის მდგომარეობას და ძალაუფლებას დანატრებული  პატრიარქალური ქალი ველურ კონკურენციაში ებმევა, რათა ჩაანაცვლოს იგი. 

ახლა კი შევეხოთ ნაადრევი ქორწინების შესახებ საკანონმდებლო ცვლილებების თემას. ფაქტია, რომ სოციალური რეალობა გაუცხოებულია, ხოლო დაბალი კლასის მოქალაქეები გათიშულნი არიან იმ კანონების შინაარსის ცოდნას, რომელიც მათ ყოფას არეგულირებს. სისხლის სამართლებრივი სადამსჯელო ზომები მიმართულია უმეტესად საზოგადოების დეკლასირებული ელემენტების წინააღმდეგ, რომელთა მოცემულობებისაგან კანონი იმდენად აბსტრაგირებულია, რომ პირდაპირ სთავაზობს იდეალურ სამყაროში უკვე მოწესრიგებულ ურთიერთობებს და არა რეალურ ალტერნატივებს. კონკრეტული ბოლო შემთხვევა იმის ნათელი მაგალითია, რომ კანონს და „ემანსიპატორთა“ ინიციატივას უნდა, სისხლის სამართლის დამნაშავედ აქციოს ადამიანი, რომელიც არჩენს ოჯახს, რომელმაც არ იცოდა და არც შეიძლებოდა სცოდნოდა მოქმედი კანონის შესახებ. შესაბამისად ისედაც დაუცველი ფენა უფრო მარგინალიზდება, ქალებისთვის კი მაინც არანაირი სასიკეთო ნაბიჯები არ იდგმება.

ოჯახის ერთადერთი მარჩენალის წართმევის სანაცვლოდ სახელმწიფო ქალს ვერანაირ სოციალურ გარანტიას ვერ სთავაზობ, რაც კიდევ ერთხელ მიუთითებს იმაზე,  რომ მსგავსი საკანონმდებლო ცვლილებები არის მუტაციური და არ მოდის სწორებაში ჩვენს რეალურ საჭიროებებთან. ეს არის  საერთაშორისო ორგანიზაციების თვალში დაწერილი ქულები, თუ როგორ დასჯიან პროგრესული ქართველები ურჩ მოქალაქეებს და ამით შეამცირებენ ნაადრევი გათხოვების სტატისტიკას.

ქალთა ბრძოლის გზაზე, მსგავსი მეთოდები, მხოლოდ სიმულაციური ემანსიპაციების პრეცენდენტებს ქმნიან. ჩვენ ვამბობთ, რომ ჩვენ შეგვიძლია ჩვენი რესურსები, ფიქრი და მუშაობა რეალური ემანსიპაციისაკენ მივმართოთ, თუ გამოვიჩენთ სათანადო კრიტიკულობას ისტორიულად იმპერიალისტური გარე დირექტივების მიმართ.